Ocena wymagań zasadniczych odnosi się do urządzeń nowych, czyli urządzeń które po raz pierwszy zostały wprowadzone do eksploatacji na terytorium Polski po 1 maja 2004r. Natomiast na terytorium Unii Europejskiej wprowadzone zostały do eksploatacji po 1 stycznia 1993r.
Zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn dotyczą wprowadzania do obrotu m.in.:
- maszyn,
- elementów bezpieczeństwa,
- osprzętu do podnoszenia,
- maszyn nieukończonych
- czy wyposażenia wymiennego.
Przy wprowadzaniu do obrotu lub oddania do użytku maszyn przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela należy spełnić szereg wymagań opisanych szczegółowo ww. rozporządzeniu. Prawidłowo przeprowadzona ocena wymagań zasadniczych może to ułatwić.
Należy zapewnić dostępność właściwych dokumentów, dostarczyć niezbędnych informacji, które pozwolą użytkownikowi w sposób bezpieczny na obsługę maszyny. Trzeba utworzyć i udostępnić instrukcję obsługi, skompletować dokumentację techniczną, przeprowadzić analizę ryzyka, przeprowadzić właściwe procedury i kroki w kierunku oceny zgodności i sporządzenia deklaracji zgodności WE oraz oznakować wyrób znakiem CE.
Wymagania minimalne – czym są?
Wymagania minimalnie odnoszą się do urządzeń tzw. „starych”, czyli urządzeń, które po raz pierwszy zostały wprowadzone do eksploatacji na terytorium Polski przed 1 maja 2004r. Natomiast na terytorium Unii Europejskiej wprowadzone zostały do eksploatacji przed 1 stycznia 1993r.
Pracodawca oceniając wymagania minimalne podejmuje konieczne środki w celu zapewnienia pracownikom posiadania odpowiednich informacji i tam, gdzie jest to potrzebne, pisemnych instrukcji dotyczących sprzętu roboczego użytkowanego w miejscu pracy. Wymagania minimalne zebrane są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.
Ocena wymagań minimalnych swoim zakresem obejmuje maszyny stare wprowadzone do eksploatacji po raz pierwszy na terytorium Polski przed 1 maja 2004r. Ocena wymagań minimalnych obejmuje również wstępną kontrolę maszyn (zaraz po ich zainstalowaniu) oraz maszyny, na których należy przeprowadzić tzw. kontrolę specjalną. Kontrolę specjalną przeprowadza się dla maszyn modyfikowanych, maszyn wprowadzonych do eksploatacji po wydłużonym czasie przestoju, maszyn na których zdarzył się wypadek przy pracy lub niebezpieczne uszkodzenie, a także dla maszyn, które dotknięte zostały nietypowymi zjawiskami przyrodniczymi (np. zalanie). Obowiązkiem pracodawcy jest archiwizowanie wyników kontroli przez okres pięciu lat.
Wymagania minimalne określają najważniejsze elementy w zakresie bezpieczeństwa użytkowania maszyny. Określają najistotniejsze minimum, które musi spełnić użytkownik, aby eksploatować maszynę. Spełnienie tych wymagań przez pracodawcę daje możliwość i szansę na uniknięcie wielu zagrożeń.
Czym różni się ocena wymagań zasadniczych i minimalnych?
Ocena wymagań zasadniczych i minimalnych jest bardzo ważną kwestią. Rzeczą wielce istotną jest minimalizowanie ryzyka i zagrożeń.
Rozporządzenia wprowadzające wymagania minimalne i zasadnicze mają na celu zabezpieczenia użytkownika maszyny przed zagrożeniami. Wspólnym mianownikiem oceny wymagań minimalnych i zasadniczych jest: bezpieczeństwo.
Należy rozróżnić, że spełnienie wymagań zasadniczych leży głównie po stronie producenta lub upoważnionego przedstawiciela, natomiast spełnienie wymagań minimalnych po stronie użytkownika, pracodawcy.
W przypadku, gdy pracodawca stwierdzi, że użytkowana maszyna, pomimo zadeklarowanej zgodności z wymaganiami zasadniczymi stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa pracowników to powinien podjąć odpowiednie kroki naprawcze w tym zakresie, a wszelkie prace modernizacyjne powinien zgłosić do producenta, a następnie udokumentować.
Pomimo widocznych różnic pomiędzy wymaganiami minimalnymi, a zasadniczymi nie jest wykluczone, a jest to wręcz wskazane, aby w formie dobrej współpracy i kontaktów, użytkownik i producent wymieniali się spostrzeżeniami dotyczącymi bezpieczeństwa i szeroko pojętego użytkowania maszyny. Pozwoli to producentowi na ciągłe udoskonalenie maszyny, a użytkownik maszyny będzie podnosił poziom bezpieczeństwa wewnątrz swojej organizacji. Prawidłowo przeprowadzona ocena wymagań zasadniczych i minimalnych przez strony zainteresowane znacząco ułatwi proces współpracy.
Zgodnie z zaleceniami UE państwa członkowskie powinny dążyć do zniwelowania zagrożeń na stanowisku pracy. Współpraca ta powinna opierać się na wzajemnym zaufaniu i zrozumieniu. Celem nadrzędnym i bezdyskusyjnym jest zdrowie i bezpieczeństwo pracownika.
Jakie wymagania powinny spełniać maszyny?
Pracodawca nie może wyposażyć stanowisk pracy w nowe maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności (ocena wymagań zasadniczych). Jest to jeden z obowiązków pracodawcy wynikający z art. 217 Kodeksu pracy. Zgodnie z artykułem 215 i 216 Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed:
- urazami,
- działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,
- porażeniem prądem elektrycznym,
- nadmiernym hałasem,
- działaniem drgań mechanicznych i promieniowania,
- a także szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy oraz aby uwzględniały zasady ergonomii.
Jeżeli maszyny i inne urządzenia techniczne nie spełniają powyższych wymagań pracodawca jest zobowiązany wyposażyć je w odpowiednie zabezpieczenia.
Przepisy mają w wielu przypadkach formę bardzo ogólną, wskazując tylko rodzaj zagrożenia, przed którym należy chronić pracownika. Nie są podane konkretne rozwiązania techniczne, które należy zastosować, aby spełnić wymagania minimalne i zasadnicze. Rozwiązania te zależą od istniejących na określonej maszynie zagrożeń. Ustawodawca daje dobrowolność, a celem nadrzędnym jest spełnienie wymagań.
W dobie nowoczesnych, zaawansowanych technologii bezpieczeństwa takim jak np. kurtyny świetlne lub maty naciskowe czy wszelkiego rodzaju skanery, spełnienie wymagań rozporządzeń nie jest trudnym zadaniem. Należy do tematu podejść w sposób profesjonalny i pamiętać, że wszelkie poniesione koszty celem zwiększenia poziomu bezpieczeństwa pracowników to inwestycja, która „zwraca się” bardzo szybko.
Literatura i źródła prawa
- Siemiątowski P. „Maszyny. Zasadnicze wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia”; Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2019r.
- Przewodnik dotyczący stosowania dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn – Wydanie drugie – czerwiec 2010r.;
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy;
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn;
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;
